اینبار می خواهم پرده از یک هنر معماری دیگر بردارم. مسجد مهرآباد بناب را دوستداران تاریخ خوب می شناسند. اما برای آشنایی سایر عزیزان این حمام را توضیح می دهم و اینکه یکی از ساده ترین و بهترین سیستم های گرمایی حمام را در ایران در حمام مسجد مهرآباد می دیدیم. روزی آقای بالغ اولین رئیس اداره میراث فرهنگی بناب بنده را برای بررسی تاریخی حمام مهرآباد دعوت کرد. موضوع بر می گردد به سالهای قبل یعنی زمانی که این حمام به شکل اولیه قرار داشت و هنوز بعنوان ساختمان موزه مردم شناسی در نیامده بود. قسمت هایی از سقف حمام فرو ریخته بود. معلوم بود که اگر چند سالی هم این بنا مرمت نمی شد رو به خرابی می رفت. حمام دارای یک محوطه بزرگ عمومی بود. ستونهایی در اطراف سقف حمام را تحمل می کرد که امروز نیز باقی مانده است. اتاقکی وجود داشت که در آن تیان حمام دیده می شد. اشتباه نکنید تیان حمام فلز نبود و بلکه بالای اجاقی حوضچه ای قرار داشت که جنس این اجاق و حوضچه از خاک مخصوصی ساخته می شد. همان مصالحی که در پل پنج چشمه نزدیک باغات سپرگان در زمان صفوی ها ساخته شده و همچنان در حال حاضر موجود است. جنس هر دوی این بناها از آجر و ملات خاصی ساخته شده است. ملات موجود و بکار رفته در بنا از سیمان امروزی سختر است. ملات عبارت بود از کاه، سفیده تخم مرغ و خاک معمولی. این همان ملاتی است که پل پنج چشمه را قرن ها در مقابل امواج خروشان رودخانه صوفی سالم نگه می داشت. آری، جنس تیان از این ملات بود و آب حوضچه توسط اجاقی از زیر گرم می شد و به حوضچه اصلی هدایت می گردید. جالب ترین نقطه در اینجاست که دود حاصل از سوختن هیزم و یا هر سوخت دیگر از طریق کانالهایی که در زیر حوضچه عمومی قرار داشتند عبور می کرد و از دودکش های متعدد بیرون می رفت. بنابراین تیان یا اجاق در پائین تر از حوضچه ها قرار داشت. دود مواد سوختی که گرم بود حرارت خود را به آب حوضچه منتقل می کرد و در زمستان آب حوضچه ولرم می شد.

در بالای بام حمام آب سرد در داخل منبع های متعدد قرار داشت که بوسیله لوله های سفالی یکنواخت و بدون انقطاع از درون دیوارهای حمام به پائین می آمد و همانند شیر ها و لوله های پروفیل امروز عمل می کرد. برای استفاده از آب لوله های سفالی، و اینکه به هدر نرود، هر شیری برای خود سرپوش نرم داشت که مردم در هر زمان که آب خنک دوست داشتند، سرپوش ها را برداشته و آب به کوزه های آنها می ریخت. بدنبال بررسی هایی که انجام دادیم هنر زیبایی از سفال های متصل به هم به اندازه لوله های آب امروز را مشاهده کردیم که هیچ یک ترک بر نداشته بودند. شاید بشود گفت که اولین شوفاژ عصر باستان ایران در این حمام به شکل هنرمندانه ای طراحی شده بود.

حمام مهرآباد در 10 متری شرق مسجد مهرآباد قرار دارد. وجه تمایز این حمام با بنای هم عصر خود یعنی مسجد مهرآباد در این است که مسجد فاقد گنبد بوده ولی حمام دارای گنبدهای مختلف است. با این تفاوت که در داخل مسجد مهرآباد چهل ستونها از جنس چوب به شکل بسیار زیبایی طراحی شده اند و نمونه عالی تر آنها را در هنر معماری عالیقاپوی اصفهان می بینید. در تمام حمام های عمومی بجای مانده از عصر صفوی در بناب، گنبد ها وجود دارند ولی در تمام مساجد همان عصر گنبدی در کار نیست.

مسجد مهرآباد بناب در گذشته بالای تپه ای قرار داشت که در عصر جدید با احداث جاده بناب- مراغه تفاوت این دو سطح پر شد و امروز مناره زیبای مسجد یکی از بناهای تاریخی ثبت شده ایران است. اینکه مهرآباد چه معنایی دارد، وجه تسمیه آن بر می گردد به قبل از اسلام. مسجد در بالای تپه ای ساخته شده بوده برای حفاظت از تمدن بسیار قدیمی قبل از اسلام. صفوی ها از موجودیت و هویت این تپه خبر داشته اند. مورخین عقیده دارند که معبد معروف شیز یا آتشکده معروف ساسانی در این محل بوده است. مهر همان کلمه ای است که در اوستا بارها ار آن نام برده شده است. برخی اعتقاد دارند که سازنده حمام مهرآباد بناب یک خانمی بنام مهری بوده است. اما در کتیبه ای که داخل مسجد مهرآباد دیده می شود خانم بی بی جان بانی ساخت این مسجد بوده است. بنابراین این یک روایت نادرستی است که ساخت مسجد و یا حمام را به شخصی بنام مهری منتسب کرده اند. در فاصله اندکی از مسجد مهرآباد یکی از مناطق بسیار باستانی ایران بنام قره کوللیک قرار دارد که قدمت آثار آن به هفت هزار سال قبل بر می گردد. در کنار مسجد مهرآباد بناب پلی وجود داشته که یکصد سال قبل تخریب شده است. بنابه گفته قدمای شهر، این پل از عجایب روزگار بوده است. اگر کسی از وجود این پل و آثار آن خبر دارد اطلاعاتی را برای ما ارسال دارد.

سراسر میهن اسلامی ما پر است از آثار گرانقدر تاریخ ایران باستان. موفق باشید

زمانی که از طرف بناب به تبریز در جاده حرکت می کنید در اندکی کمتر از جاده که دورانی زیر آبهای شور خوابیده بود، نوار سیاه رنگی دیده می شود که ادامه آن بموازات ساحل به شهر ارومیه می رسید. این جاده سنگلاخی است و در زمان ساسانیان احداث شده است. گفته می شود که این جاده به دستور مادر خسرو پرویز ساخته شده تا بازرگانان با امنیت بیشتر و بدور از راهزنان کالاهای خود را بین این دو شهر مبادله می کردند. حتما" برای تان سئوال بوجود می آید که چگونه این راه در داخل دریاچه آنهم در آبهای شور ایجاد شده است؟ جالبی مطلب هم در اینجاست. بیائید بار دیگر موقعیت جغرافیایی جاده را بررسی کنیم. زمانی که دریاچه ارومیه پر از آب و امواج خروشان بود، اگر کسی از ساحل نگاه می کرد در درون دریاچه و کمی نزدیک به ساحل فقط می توانست در زیر آبها یک نوار سیاه رنگ را مشاهده کند. پس هر دو طرف جاده پر از آب بود و روی جاده نیز 15 الی 30 سانتی متر آب قرار می گرفت. مسافرین و تجار کی در این جاده حرکت می کردند؟ شب ها که نور مهتاب همه جا را روشن می کرد، اطراف جاده که عمیق بودند دیده نمی شد و فقط عرض جاده تیره تر دیده می شد. تجار و کاروانیان با دنبال کردن سطح تیره و در عمق 15 الی 30 سانتی آب جاده را تشخیص می دادند و شب ها با آرامش به طرف مقصد حرکت می کردند. دزدان و سارقان نمی توانستند از آبهای عمیق بین ساحل و جاده عبور کرده و به مسافرین دستبرد بزنند. روزها هم اطراف جاده تیره دیده می شد و جاده در زیر آب روشن. بدین وسیله یک جاده ایمن در زمان ساسانیان برای جاده تجارت ایجاد شده بود. تنها مشکل تجار و بازرگانان این بود که وقتی خسته می شدند و می خواستند استراحت کنند، نمی توانستند بنشینند و الا همه لباس های شان شور و نمکی می شد. امروز دیگر آب دریاچه نیست و شما می توانید یک جاده سنگی را در فاصله اندکی از جاده تماشا کنید. امیدوارم که از این مطلب لذت برده باشید.

خود نام مراغه هم که بطلمیوس نام دریاچه ارومیه را در رابطه با آن مارگیانه ذکر کرده است، در اساس به معنی محل مرغزار و چمنزار است.

در تاریخ ماد تألیف دیاکونوف در شرح لشکرکشی سارگون دوم از راه آذربایجان به اورارتو از شهر مراغه و کوه سهند (یعنی دارای مرتع بدون سکنه) را به ترتیب تحت نام اوئیش دیش (آو اوش دیش= شهر دارای آب صاف و درخشان) و آوآوش (آوااوسی اورارتویی ها = دارای آب روش و درخشان) نام برده است. در رابطه با همین اسامی در کتاب پهلوی دینکرد نام رود صافی مراغه نیز به صورت آریخشان (آو رخشان= آب درخشنده) ذکر شده است. از اینجا به وضوح معلوم میشود نام کهن دیگر مراغه یعنی افرازه رود هم به معنی افروزه رود یعنی دارای رود درخشان بوده است. اما خود نام مراغه هم که بطلمیوس نام دریاچه اورومیه را در رابطه با آن مارگیانه ذکر کرده است، در اساس به معنی محل مرغزار و چمنزار است. از همین روست که در دوره اعراب نام دیگر ناحیه نواحی شرقی مراغه را گزنا (گثنه= محل گیاهان و علفزار) قید نموده اند. چنانکه در شرفنامه امیر شرفخان بدلیسی ثبت است در دوره شاه طهماسب صفوی نیز این ناحیه (کاراجیک حالیه) محل نگهداری اسبان ارتش ایران بود. این سنت تا عهد اوایل انقلاب اسلامی باقی بود. در گوشه شمالی کاراجیک (=محل جنگجویان) آتشکده آذرگشنسب (آتش اسب نر) قرار داشت که تا اوایل انقلاب باقی بود و زیارتگاه کایین گبه (معبد اسب شاهی) نامیده میشد. در اوستا، فرگرد اول وندیداد ناحیه مراغه ایرانویج (ایران اصلی یا در اساس علفزار حیوان نجیب) خوانده شده است.

در همین فرگرد اوستایی آفت آنجا مار بزرگ و زمستان دیو داده ذکر شده است. احتمال دارد منظور مارهای بزرگ مارهای فراوان رودخانه موردی چای مراغه یا همان رود پر مار و ماهی دائیتی اوستا منظور باشد که اخیراً در نزدیکی آنجا مار ۸۰ کیلویی را کشف نمودند. حتی ممکن است صورت کهن خود نام قدیمی مراغه یعنی مارگیانه مد نظر گرفته شده باشد که با وجه اشتقاق نادرست مار گیانه به معنی جایگاه مار خواهد بود. سید احمد کسروی با فرض صورت کهن مراغه به صورت ماراوا به همین هیئت انحرافی نام مراغه نزدیک شده است. در اوستا و کتب پهلوی رود دارجه (مغانجیق= جایگاه مغان) شاخه رود دائیتی (موردی چای) محل روستای زادگاهی زرتشت به شمار رفته است. باید منظور خود روستای مغانجیق مورد نظر بوده باشد. سپیتمه پدر سپیتاک زرتشت داماد داماد و ولیعهد آستیاگ (آژیدهاک، آخرین پادشاه ماد) بوده و در ولایات جنوب قفقاز (آذربایجان و اران و ارمنستان) حکمرانی می نموده است. در شاهنامه و اوستا وی تحت القاب جمشید (شاه صاحب جام)، هوم عابد (عابد شراب مقدس)، گودرزکشوادگان (سرود دینی دان شیواسخن) و لهراسب (گسترنده درد شراب) یاد شده است.

همانند آستیاگ وی در قیام کورش سوم (=فریدون یعنی منسوب دوست منش=هخامنشی) به قتل رسید. مراکز حکومت وی به عنوان مقر تابستانی دژ شوشی قره باغ (ورجمکرد) و به عنوان مقر زمستانی شهر مراغه بوده است. اوستا و کتب پهلوی اصرار دارند که زادگاه سپیتاک زرتشت پسر سپیتمه همین مراغه (رغه زرتشتی) بوده است نه دژ شوشی. القاب اوستایی سپیتاک زرتشت، زریر (زئیری و ئیری یعنی زرین مو، زریادر خبر خارس میتیلنی) و سپنداته (مخلوق مقدس) بوده است که این لقب اخیر بعداً به خطا به قاتل وی داریوش اول تعلق گرفته است. سپیتاک زرتشت در تواریخ یونانی بیشتر تحت لقب گائوماته بردیه (سرود دان تنومند)، پاتی زیت (حافظ سرودهای دینی) و تنائوکسار (تنومند) معرفی شده است. وی داماد و پسر خوانده کورش سوم بود و در عهد کورش سوم مکان فرمانروایی وی از آذربایجان به بلخ الحسنه (=نپال به زبان تبتی یعنی سرزمین مقدس) و شمال غربی هندوستان منتقل شده بود.

در سمت هندوستان وی تحت القاب شاهزاده گوتمه بودای بلخ و گوتمه مهاویرا شناخته میشده است. او که نائب السلطنه کمبوجیه در هنگام سفر جنگی او به مصر بود، در جریان کودتای داریوش اول به قتل رسید. او بعد از شایعه مرگ کمبوجیه در مصر بعد از مشورت با وه یزداته بردیه پسر کورش حکومت خود را با اصلاحات عمیق اجتماعی بر امپراطوری هخامنشی رسمی اعلام نموده بود.

در باب نامهای کهن بُناب یعنی بناجو (یعنی واقع در گوشه نهر) در خبر حمدالله مستوفی و اردهر (واقع در گوشه و کنار نهر) در خبر ابن حوقل گفتنی است که این اسامی به واسطه واقع بودن این شهر در محل مصب رودخانه صافی به دریاچه اورومیه به آن داده شده اند. بناب محل محصولات جالیزی معروف شهرستان مراغه به خصوص خیار است. در عهد ابن حوقل خربزه آن معروفتر بوده است. وی در کتاب خود صوره الارض می آورد: "در یکی از دیه های مراغه به نام اردهر خربزه معروف به اردهری است که مستطیل (مکعب مستطیل) شکل و بد منظر ولی بسیار شیرین و خوشمزه و شبیه خربزه خراسان است."

آخوندقشلاق

آخوندقشلاق یکی از روستای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان بناجوی غربی بخش مرکزی شهرستان بناب واقع شده‌است.

آلقو (بناب)

آلقو یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان بناجوی شمالی بخش مرکزی شهرستان بناب واقع شده‌است.

تازه‌کند خوشه‌مهر

تازه‌کند خوشه‌مهر یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان بناجوی شرقی بخش مرکزی شهرستان بناب واقع شده‌است.

توته‌خانه

توته‌خانه یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان بناجوی شمالی بخش مرکزی شهرستان بناب واقع شده‌است.

حاجی‌مصیب

حاجی‌مصیب یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان بناجوی غربی بخش مرکزی شهرستان بناب واقع شده‌است.

چلقایی

چلقایی یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان بناجوی شرقی بخش مرکزی شهرستان بناب واقع شده‌است.

این روستا دارای زمین‌های حاصل‌خیزی می‌باشد و همچنین به‌علت نزدیکی به شهر بناب از موقعیت مناسبی برخوردار می‌باشد.

نیروگاه سهند

نیروگاه حرارتی سهند بناب

پرونده:نیروگاه سهند.jpg
تاریخ تأسیس
نوع نیروگاه	نیروگاه حرارتی
توان	۶۵۰ مگاوات
مسئول نیروگاه	مهندس پاشایی
کشور	ایران
شهر	بناب

نیروگاه حرارتی سهند بناب (در كيلومتر ۷ جاده بناب – تبریز در مجاورت روستاي شورگل)، یکی از نیروگاه‌های ایران از نوع حرارتی با ظرفیت تولید ۶۵۰ مگاوات است که شامل ۲ واحد بخار ۳۲۵ مگاواتی است.

سوخت اصلي نيروگاه سهند گاز طبیعی و سوخت پشتيبان مازوت است. این نيروگاه مجهز به ۲ عدد برج خنک‌کن خشک از نوع هلر است.

این نیروگاه تحت پوشش شرکت مدیریت تولید برق آذربایجان شرقی است.

سال پیش در چنین روزی مصوبه هیات وزیران با امضای مرحوم “حسن حبیبی” معاون اول رئیس جمهور وقت برای شهرستان شدن بناب منتشر شد تا ۱۳۶۸/۹/۱۱ به یادماندنی ترین روز بنابی ها باشد روزی که همشهریان نتیجه هم دلی خود و مسئولانشان را به خوبی درک کردند…

بناب که از همان روزهای آغاز تقسیمات کشوری علی رغم تلاش های فراوان “دکتر علی فرهی” برای شهرستان شدن ناکام مانده بود بالاخره بعد از سال ها با هم دلی مسئولین وقت و همراهی مردم و علی الخصوص تلاش های شبانه روزی “پروفسور صدیقی بنابی” نماینده وقت بناب و ملکان در مجلس شورای اسلامی این آرزوی دیرینه اهالی منطقه به ثمر نشست.

تا این که خبر شهرستان شدن بناب را مطبوعات محلی نیز پوشش خبری دادند.

هفته نامه “اوحدی” در شماره ۲۱۷ خود به مورخه  ۶۸/۹/۲۰ خبر شهرستان شدن بناب را تیتر اول خود انتخاب کرد و با درج مستندات و مکاتبات انجام گرفته موجی از شادی را بین اهالی به ارمغان آورد.

این نشریه علاوه بر اختصاص دادن تیتر اصلی خود به این مطلب ، توضیحاتی نیز در صفحه نخست نگاشته  و  ادامه مطلب را در صفحه ۴ همان شماره ، تحت عنوان “بقیه بناب شهرستان شد” درج کرد که تا مدتی این اصطلاح بر سر زبان اهالی شادمان منطقه افتاد!!

بعد از این موفقیت بنابی ها جشن های گسترده ای را در شهرستان برگزار کردند که در ادامه نمونه ای از تصاویر استقبال از “پروفسور صدیقی” و سخنرانی ایشان در مصلی اعظم بعد از این موفقیت قابل مشاهده است.

منبع تصاویر نشریه “اوحدی” ، آرشیو سایت بوده ولی منبع دو تصویر انتهایی  وبلاگ “بناب آزاد” می باشد.

 شهرستان بناب  

شهرستان بناب در دامنه کوه سهند و در جلگه‌ای حاصل خیز واقع شده‌است. این شهرستان از سمت شمال به شهرستان عجب شیر، از سمت جنوب به شهرستان ملکان، از سمت شرق به دامنه کوه سهند و از سمت غرب به دریاچه ارومیه محدود شده‌است.

حوزه علمیه بناب با داشتن اساتیدی فاضل و علمایی ربانی نقش عمد ای در فرهنگ شهرستان و استان داشته و از حوزه های علمیه مشهور کشور بشمار می آید. از اساتید این حوزه می توان به آیت الله عبدالمجید باقری بنابی، حجت السلام مصطفی باقری بنابی، حجت السلام ناصر اصغری و حجت السلام عباسیان نام برد.

مشاهیر بناب

مرحوم حاج علی قاضی ملقب به سیف العلما اول

مرحوم علی اصغر خان سیف العلما نواده مرحوم سیف العلما اول

مرحوم محمدعلی سیف ملقب به فخرالعلما فرزند مرحوم حاج علی اصغر سیف العلما و شهردار بناب

آیت‌الله حاج شیخ مجید باقری بنابی: ایشان یکی از علمای مشهور در آذربایجان و از مخلصان درگاه الهی و در حال حاضر مدیریت حوزه علمیه ولیعصر(عج) شهرستان بناب را برعهده دارند.برادران ایشان نیز از مشاهیر استان هستند . حجت السلام اصغری نیز از اساتید حوزه علمیه ولیعصر(عج) نیز از مشاهیر بنام بناب بشمار می آیند.

دانشگاههای بناب

مجتمع آموزش عالی بناب و دانشگاه آزاد اسلامی و 5 دانشگاه پیام نور بناب با داشتن حدود 19 هزار دانشجو این شهرستان را به عنوان یکی از شهرههای دانشگاههی شمالغرب کشور شناسانده است.

حمل و نقل بناب

بناب با دارا بودن موقعیت استراتژیک در راه مواصلاتی استانهای آذربایجان شرقی و غربی و کردستان قرار دارد. این شهرستان همچنین دارای فرودگاه سهند و قطار است.