بر اساس نشانه ها و آثار شناخته شده در شهر بناب ، قدمت تاريخ و تمدن اين شهر به شش هزار سال پيش مي رسد که به احتمال زياد اولين قوم آريائي اين محل را به جهت آب و هواي معتدل و بارندگي هاي ساليانه و زمين هاي مسطح و هموار و قرار گرفتن اراضي در دامنه هاي زيباي سهند و سواحل درياچه اروميه برگزيده باشند . وضعيت جغرافيائي منطقه و آثار به دست آمده از کاوش هاي محلي نيز با توصيفات شهر تاريخي شيز انطباق دارد . آثار به دست آمده از حفاري هاي قره تپه گزاوشت و قيزلار قلعه سي ( قلعه دختران ) که يکي از نود و سه تپه باستاني مي باشند و همچنين وجود سي و شش غار مربوط به يکديگر ( معماري صخره اي صور ) که نشانگر زندگي هاي دسته جمعي در دوران ماقبل تاريخ است . همچنين کشف آثار قديمي مانند ظروف سفالين ، فلزي و نشانه هاي تمدن شهري تا عمق چند متري زمين ، اين سابقه

طولاني را تائيد مي شهر بناب توسط تپه هاي متعددي احاطه شده است . از جمله قره کولوک ، تپه قبرستان قديمي محله مهرآباد ، تپه گزاوشت در محله گزوشت ، تپه قره چپق و تپه هاي سپيگان ، تپه آغاجاري ، تپه بابالار ، شيزگان تپه ، همچنين تپه هاي باستاني که مساجد زرگران ، مهرآباد و ميدان بر روي اين تپه ها قرار گرفته اند ، از دوره اسلامي تا شش هزار سال پيش قدمت دارند .

تخريب کامل در زمان حمله مغول امکان هر گونه تحقيق را در زمينه هنر و معماري اين منطقه در قبل و بعد از اسلام مشکل يا غير ممکن کرده است .

از سوي ديگر به دليل پايداري و غيرت مردم در مقابله آشتي ناپذير آنان با مغولان ، هيچ اصري از تمدن و آثار معماري رو بنائي قبل و بعد از اسلام تا عصر مغولان بر جاي نمانده و شهر به ويرانه تبديل شد . ( هنوز هم آثار ويرانه هاي دوران قبل از مغول ها در زير خاک نهفته است ) . اما يکباره در ابتداي دوره حکومت صفويان در اواسط قرن دهم در حدود بيست مسجد زيبا ، چندين گرمابه و بيش از چهل کاروانسراي اقامتي و تجارتي متعددي به مرور زمان در شهر احداث شده که اين امر حکايت از آباداني و رونق ناگهاني شهر پس از دوره مغول و به عبارتي بهتر بازسازي پس از جنگ است .

  وجود بناها و مساجد و آثار تاريخي متعددي که به يکباره پس از دوره هاي مغول شکل گرفته اند ( پس از اينکه اکثر بناها و ميراث تاريخي کهن شهر به دست مغول ها تخريب گرديدند ) نشانگر روحيه و وحدت و همدلي مردم اين منطقه است . به طوري که دکتر حبيبي معاونت محترم رياست جمهوري دوران قبل در اين مورد فرموده اند : با مشاهده آثار و بناهاي تاريخي ، به خصوص مساجد زيباي اين شهر ( بناب ) مي توان به روحيه تعاون و همکاري در مسائل سياسي ، اجتماعي و فرهنگي در اين شهر پي برد و من اميدوارم که اين طرز تفکر الگوئي شود براي ساير شهرها و ....

مساجد زيباي مهرآباد ، کبود ، زرگران ، اسماعيل بيک ، گزاوشت ، ميدان زواره ، جوينلر ، اشرفي در ديزج پروانه ، مسجد روستاي زاوشت و ... همچنين کاروانسراهاي مير غفور که داراي هشتاد منزل که در هر منزل لوستر يا چلچراغي با دوازده چراغ رنگي نفت سوز روشن بود و امروزه يک هتل زيبا را در ذهن تداعي مي نمايد ، به علاوه پل پنج چشمه ( خور خور چورپو ) و پل هاي ديگري که از بين رفته ا ند از يادگارهاي آن دوران محسوب مي گردند . وجود اين آثار و بناهاي تاريخي و مراکز تجاري و بازارهاي هفتگي مداوم نشان از بزرگي و عظمت و رونق اقتصادي و فرهنگي و ديني اين شهر است .

بنا به نوشته حمد الله مستوفي در کتاب نزهه القلوب ، زبان مردم بناب تا زمان مغول زبان پهلوي مقرب بوده است که خود مي تواند مورد تحقيق و بررسي قرار گيرد .

وجود کلمه مهر در ترکيب نام مکان ها مانند مهر آباد ، خوشه مهر ، کوته مهر ، قلعه مهر ، از طرفي نحوه خاص تلفظ کلمات در ميان مردم حکايت از فرهنگي اصيل و ديرينه دارد که در گوشه هاي مختلف زندگي مردم از جمله در مراسم سنتي و اصطلاحات کشاورزي آنها به چشم مي خورد . هنوز هم اسامي اکثر محله ها و مکان هاي اين شهر از دوره تمدني به صورت دست نخورده حفظ شده و مورد استفاده قرار مي گيرد مانند محله هاي : گزاوشت ، مهراباد ، سپيگان ، نهر ، قلعه مهر ، رودخانه آقا گل بري ، خرمن کوچه ، پشت قلعه ، تنگه کوچه ، عالي قاپو ، کوزه چيلر ، زرگران و ... و همچنين روستا هاي : زوارق ، راوشت ، خانه بري ، خوشه مهر ، کوته مهر ، سور ، توتاخانه و ... اشاره کرد .

وجود مراسم هاي متعدد تاريخي و باستاني در اين شهر حاکي از اين مطلب است که مردم داراي اعتقادات مذهبي قوي و قابل احترام هستند ، خصوصا تعدادي از مساجد ( زرگران ، مهرآباد ، گزاوشت و ... ) بر روي تپه هاي باستاني و تاريخي ساخته شده اند . از ويژگي هاي معماري در مساجد بناب ، ستون ها و سر ستون هاي چوبي و شبستان هاي آنهاست . اين ستون ها احتمالا ابتدا در مسجد قرمز واقع در کوي فردوس جنب دروازه محال ( گاودل ) در مسير جاده اصلي قديمي گاودل به تبريز و سپس در مسجد زرگران ساخته شد . سپس از مسجد کبود و اسماعيل بيک به تکامل رسيدند و در نهايت در مساجد مهرآباد و گزاوشت به اشکال بسيار زيبائي طراحي و اجرا شده اند .

نکته جالبي که مي توان درباره سر ستون هاي مساجد مهرآباد و گزاوشت ( دوره صفويه ) اشاره کرد ، رنگ آميزي و طراحي سر ستون هاست . بدين صورت که هر بيننده اي در نگاه اول وقتي سرستون هاي مساجد مهرآباد و گزاوشت را مي بيند ، اين تصور را در ذهن تداعي مي کند که رنگ آميزي و طراحي سرستون ها يکسان مي باشد وهيچ تفاوتي با هم ندارند . اما با کمي دقت اگر آنها را با همديگر مقايسه کنيم به تفاوت هاي زيادي در رنگ آميزي و طراحي آنها پي خواهيم برد و هيچ کدام از سرستون هاي مساجد همانند سرستون هاي ديگر رنگ آميزي نشده و صندوق شاه تير ها و تير چوبي ها و پرده هاي چوبي سقف نيز که با اشکال مختلف زيبا رنگ آميزي شده اند ، با همديگر متفاوت اند .

سرستون هاي چوبي مسجد اسماعيل بيک در داخل و خارج آن از اولين انواع آن است که حدود صد سال بعد از بناهاي چهل ستون و عالي قاپوي اصفهان به کمال خود رسيده اند . ذوق و استعداد فردي و فرهنگي و ايمان مردم اين منطقه در آثار به دست آمده از مساجد تاريخي و همچنين حجاري هاي بي نظير سنگ - قبرهاي مربوط به دوره اسلامي بعد و قبل از دوره مغول ها مشهود است .

آثار زيباي آجري در پل پنج چشمه در حمام حاج فتح الله ( حاجي بدلي ) امروزي و حمام مهرآباد و بيش از چهل و دو کاروانسراي اقامتي و تجارتي و بازار قديمي بناب در مسير جاده گاودل و جاده تبريز که اکثر آنها در سي سال اخير از بين رفته اند ، همگي حاکي از تمدن ، هنر و رونق اقتصادي و تجاري اين شهر است .

سراي ممقاني از آخرين آثار شناخته شده بعد از دوره صفويه بود که متاسفانه مدتي پيش تخريب و از بين رفت .

شهرستان بناب بار ديگر در زمان قاجاريه در حمله شيخ عبدالله دچار خسارات سنگيني شد ، اين حملات از طرف جاده قديمي محال گاودل و توسط شيخ عبدالله انجام پذيرفت که در نتيجه حصار دروازه جنوبي شهر کاملا ويران گشت اما به خاطر پايمردي و مقاومت شجاعانه که از طرف اهالي اين شهر و با رهبري شيخ قاضي به عمل آمد مهاجمان پس از تخريب قسمتي از شهر ياراي مقاومت نداشته و عقب نشيني کردند که هنوز هم نام اين محله در ميان مردم اين منطقه کرد کندي يا همان کرد گلدي ( کرد آمد ) است ، به زبان ترکي تلفظ مي کنند .

  با اين وجود علي رغم همه اين رخدادهاي تاريخي ، هنري راولينسون ( از جهانگردان انگليسي ) در سال 1252 ه . ق ضمن بازديد از بناب آن را يکي از زيباترين شهرهاي ايران ناميده است

تپه و قبرستان قره چولک در شهرستان بناب، بخش مرکزی، روستای خانه بوق واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۰۹۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تپه و گورستان قره چولک
نام	تپه و گورستان قره چولک
کشور	ایران
استان	استان آذربایجان شرقی
شهرستان	شهرستان بناب
اطلاعات اثر
کاربری	گورستان، تپه
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۳۰۹۰
تاریخ ثبت ملی	۲۵ اسفند ۱۳۷۹

حوزه علمیه حضرت ولیعصر(عج) بناب

حوزه علمیه بناب از حوزه های علمیه مشهور کشور بحساب  می آید. از اساتید این حوزه می توان به آیت الله عبدالمجید باقری بنابی، حجت الاسلام مصطفی باقری بنابی، حجت الاسلام ناصر اصغری و حجت الاسلام عباسیان و حجت الاسلام حبیب محمد زاده قشلاق و حجت الاسلام مجتبی محمدزاده قشلاق نام برد.

بناب از دیدگاه صنعتی

شهرستان بناب با توجه به موقعیت جغرافیایی و پتانسیل های مختلفی که دارد، پیشرفت چشمگیری از لحاظ صنعت داشته و اکنون یکی از قطب های صنعتی شمال غرب کشور میباشد. از جمله ی عواملی که در این امر تاثیر داشته اند میتوان به وجود نیروگاه حرارتی تولید برق با توان تولید بالا (نیروگاه سهند بناب) در بناب اشاره کرد که در مواردی برق مورد نیاز برخی کارخانه جات پر مصرف را به صورت مستقیم تامین میکند. تعدادی از انواع کارخانه های موجود در شهرستان بناب :

مجتمع فولاد بناب (بزرگترین واحد ذوب و تولید فولاد بخش خصوصی خاورمیانه )
مجتمع فولاد ظفر بناب
کارخانه ی بهفام پودر بناب (ولین تولید کننده خلال سیب زمینی سرخ شده منجمد در ایران)
کارخانه جات تولید محصولات خوراکی بناب مانند نان صنعتی، بیسکویت، چیپس و …
کارخانه جات تولید محصولات لبنی  بناب مانند شیر، ماست، کره، خامه و …
کارخانه جات تولید انواع مواد شوینده بناب مانند شامپو، شیشه شو و …
کارخانه جات تولید انواع کود شیمیایی بناب 
کارخانه جات تولید محصولات خشکبار بناب
کارخانه جات تولید خوراک دام و طیور بناب
کارخانه جات ریسندگی و بافندگی بناب
کارخانه جات تولید یونولیت بناب
کارخانه ی تولید فرآورده های گوشتی بناب مانند سوسیس، کالباس و …
کارخانه ی تولید شیشه های دو و سه جداره بناب
کارخانه ی ساخت انواع موتور سیکلت بناب
کارخانه ی تولید لوازم بهداشتی بناب
کارخانه ی تولید انواع میخ بناب
کارخانه ی تولید ماکارونی بناب
کارخانه ی تولید فایبرگلاس بناب
کارخانه ی تولید کارتن بناب
کارخانه ی تولید الکل بناب
کارخانه ی تولید قند بناب
و چندینو چند کارخانه ی بزرگ و کوچک دیگر

بناب از دیدگاه علمی، دانشگاهی

به راحتی میتوان گفت که بناب یکی از قطب های علمی، دانشگاهی شمال غرب ایران میباشد. در رتبه بندی شهرستان ها بر اساس دانشجویان در حال تحصیل، بناب بعد از تبریز قرار گرفته و رتبه دوم را در استان آذربایجان شرقی به خود داده است. شهرستان بناب علاوه بر دارا بودن انواع دانشگاه ها از جمله :

دانشگاه سراسری بناب
دانشگاه آزاد اسلامی بناب (با درجه ی بسیار بزرگ)
دانشگاه پیام نور مرکز بناب
دانشگاه علمی کاربردی بناب
دانشگاه امام صادق بناب
مجتمع آموزش عالی وزارت نیرو بناب
و بسیاری مراکز علمی دیگر همچون مجتمع آموزش فنی حرفه ای و پژوهشکده? لیزر و اپتیک، دارای حوزه ی علمیه ی بسیار بزرگی است (حوزه ی علمیه ی ولی عصر بناب) که جزو برترین حوزه های علمیه ی کشور میباشد. وجود همه ی اینها در کنار هم باعث شده است که از هر نقطه ی ایران افرادی برای تحصیل و کسب علم به بناب بروند.

مرکز تحقیقات اتمی بناب

شهرستان بناب دارای تنها مرکز تحقیقات هسته ای در شمال غرب کشور میباشد که لیزر یون آرگون ۱۰ برای نخستین بار در خاورمیانه در این مرکز تولید شد. خواندن خبر شماری از فعالیت های این مرکز :

ساخت و طراحی لیزر
تولید تایروترون
جوشکاری پیشرفته مواد فلزی به غیرفلز
ساخت سنسورهای حرارتی
ساخت تویپ اشعه x
بهینه‌سازی سیستم لایه‎نشانی نایلون

 قدم زنان خيابان هاي شهر بناب را طي مي كنيم اما اثري از دود و ترافيك سرسام آور شهرهاي بزرگ نمي بينيم .
    در طول مسير متوجه انبوه دوچرخه سواراني مي شويم كه خيابان هاي شهر را ركاب مي زنند، دوچرخه هاي متفاوت با اندازه و رنگ هاي مختلف واقعاً ديدني است.
    استفاده ۴۰ هزار دوچرخه سوار در يك شهر ۷۵ هزار نفري كه از نوجوان ۸ ساله تا پيرمرد ۸۰ ساله سوار بر دوچرخه هستند، بسيار جذاب است و نظير آن را كمتر مي توان در ديگر نقاط مشاهده كرد.
    گفتن اين جمله كه دوچرخه در شهرستان بناب در آذربايجان شرقي نه فقط به عنوان وسيله تفريح ، ورزش و حمل ونقل، بلكه به عنوان عضوي از خانواده در ميان مردم اين خطه مطرح است، اغراق آميز نيست.
    صمدزاده، معاون شهردار بناب در اين باره مي گويد: براي نخستين بار، ايجاد ايستگاه هاي دوچرخه در مسيرها و خيابان ها و محله هاي مشهور شهرستان بناب، به عنوان يكي از وسايل حمل ونقل عمومي، از طرح هايي است كه در صورت تأمين اعتبارات كافي اجرا مي شود.
    وي مي افزايد: جايگزين كردن دوچرخه ها، به عنوان مهم ترين وسيله حمل ونقل شهري به جاي موتور سيكلت به منظور كاهش آلودگي هوا و حجم ترافيك، نيازمند هزينه و فرهنگ سازي است كه شهرستان بناب در اين امر پيشقدم شده است.
    وي با اشاره به بستر سازي و اجرايي شدن، طرح ايستگاه هاي دوچرخه سواري، اظهار داشت: با اجراي اين طرح از آلودگي شهر كاسته شده، در هزينه هاي آمد و شد مردم نيز تأثير بسزايي دارد.
    صمدزاده ادامه مي دهد، علاوه بر ايستگاه هاي دوچرخه سواري، ايجاد پيست هاي دوچرخه در اين شهرستان از ديگر طرح هايي است كه در دست اقدام است.
    وي مي افزايد: ايجاد پيست هاي دوچرخه سواري نيز نيازمند هزينه اي بالغ بر ۳۰۰ ميليون تومان است كه در صورت تأمين اعتبار، اين پيست دوچرخه سواري را ه اندازي مي شود.
    وي با اشاره به اشاعه فرهنگ آپارتمان نشيني كه به طور معمول در هر واحد مسكوني بين ۳ تا ۴ دوچرخه مي توان يافت، اظهار داشت، دوچرخه بخشي از زندگي مردم شده و به راحتي نمي توان از آن گذشت.
   
 

پل فردوس(پل بش گوز) پلی از عهد کهن

این پل که امروز به پنج چشمه معروف است، در جنوب شهر بناب بر روی رودخانه صوفی احداث شده است. رودخانه صوفی که از جریان های دائمی محسوب می شود، از قلل غربی سهند سر چشمه گرفته پس از مشروب ساختن دشت بناجوی، در اراضی روستای قره چپق وارد دریاچه ارومیه می گردد. تاریخ ساختمان پل به درستی معلوم نیست، کتیبه ای که حاکی از بنای نخستین و نام بانی آن بوده باشد، به چشم نمی خورد. اما به عقیده گروهی از باستان شناسان بنیاد و شالوده آن متعلق به عهد کاشانی بوده که در ادوار بعدی از جمله در عصر صفوی بارها مرمت و بازسازی گردیده است.

پل دارای پنج دهه با طاق جناغی بوده که ۵۰ متر طول ۸/۴ متر عرض دارد. حد اکثر ارتفاع آن از بستر رودخانه تا نوک دیوار حایل حدود ۵/۸ متر است. ارتفاع جان پناه پل که از آجر و ساروج ساخته شده به ۶۰ سانتی متر می رسد. در مصالح بنای آن از آجرهای چهار گوش قرمز رنگ، آهک، ساروج و سنگ استفاده شده است. در دو سوی ورودی پل میل هایي نسبتاًً بلندی وجود داشته که برفراز آن مشعلهایی فروزان بوده است تا کاروانیان به خصوص بریدهای دولتی را درشبهای طوفانی و کولاکی به سوی تنها معبر امن و نزدیکترین چاپار خانه هدایت کند. اکنون این میلها از بین رفته و اثری باقی نماده که داستان گذشته را بازگوید. این پل به لحاظ واقع بودن در محل دروازه گاودول که در مسیر جاده قدیم ابریشم، شاهراه شیز-تیسفون و محور عتبات عالیات قرار داشته، از اهمیت و اعتبار قابل توجهی برخوردار بوده است و به عنوان تنها گذر گاه مطمئن در جابجایی مسافران و نیروهای دولتی از آذربایجان بزرگ به سوی مرز های غرب کشور و انتقال عوامل مراسلاتی و پیک های سریع جاده شاهی نقش عمده ای ایفا می کرده است. با توجه به علاقه ای که شاهان هخامنشی به پرورش و توسعه پردیسها (تاکستانها و پارکها ) داشتند، خشتر پاونهای خود را به ایجاد اینگونه باغها تشویق می کردند.

سرزمین سوپیگان از جمله نقاطی بودی که به لحاظ استعداد خاک، شرایط اقلیمی و به خصوص آبهای روان، در احداث این پردیس ها جایگاه خاصی داشت و از نظر وسعت و آبادی سر آمد زمان خود شناخته می شد این پل که ساتراپهای مختلف را به پالیزها و تاکستانهای جادویی سوپیان پیوند می داد، به نام آنها پردیس خوانده می شد. ظاهرا بعد از حمله اعراب به ایرن، تحت فرهنگ آن قوم به (فردوس ) معروف گشت " نام پردیس گرفته شده از کلمه (پئیری دیزه ) که آن تشکیل شده از دو جزء (پئیری) به معنی گرداگرد و پیرامون و (دیزه ) یعنی انباشتن و دیوار کشیدن. از آنجائیکه این باغها در میان دیوار های سنگین و جسیم محصور بوده چنین نامیده شده است. در اوستا دو بار از(پئیری دیزه ) نام رفته و ستوده شده است. در زمان هخامنشیان در سراسر قلمرو بزرگ آنان به خصوص در ایالت آتورپاتنه و آسیای صغیر،پئیری دیزه ها (فردوس ها ) که همان باغهای بزرگ و پارکهای باشکوه متعلق به شخص شاه، خشترپاونها و بزرگان ایرانی بوده، شهرت جهانی داشت. این محوطه ها چنانکه مکرر گزنفون و پلوتارخس می نویسد، دارای درختان انبوه، پارکهای پهناور و نهر های روان در میان آنها بود که چارپایان و اسب های زیبا در آن پرورش می یافتند اینگونه پارکها در سرزمین یونان وجود نداشت. ناگزیر انظار یونانیان را متوجه خود کرد و آنان نیز همان نام ایرانی را به صورت (پرادیوس ) به كار بردند. کلمه پردیس به شکل (فردوس ) دو بار در قرآن مجید آمده است. مفسران بزرگ قرآن متفقا (فردوس ) را به معنی باغ و بوستان گرفته اند. اما اختلافشان در این است که آن چه نوع باغ و بوستان یا جنت و حدیقه ای است؟ این نام در تورات هم چندین بار به معني باغ و بوستان آمده است. اما به تدریج در نوشته های عبری، مفهوم معنوی و روحانی به خود گرفته و به معنی بهشت یا جای پاداش ایزدی و اقامتگاه نیاکان و پاکان به کار برده شده است.بعضاً پردیس را مترادف کلمه عبری (گان GAN ) استعمال کرده اند که به مفهوم ( باغ عدن ) یعنی جائيکه حضرت آدم و حوا می زیستند، آمده است. کلمات گان و پردیس در یونانی هر دو بدون امتیاز از یکدیگر به کلمه (پرادیوس ) گردانیده شده است".

استاد بنونيست اصل لغت (پئیری دیزه ) را لغت مادی می داند. ضمن اینکه نظر وی معقول می نماید، از طرفی هم این احتمال می رود که واژه (گان )یا به زبان آذری (گانا ) که برهان آن را لغت عبری می داند، در اصل مادی بوده باشد. زیرا چنانچه اشاره شده کلمه (قان=گان ) را معادل واژه (پردیس ) و به مفهوم باغ و بوستان به کار برده اند.

ضمناً می دانیم که در زبان آذری از جمله در گویش مردم بناب و شهر های اطراف، اصطلاح (گانا )به معنی خاص تاکستان استعمال می شود. لذا می توان چنین اظهار داشت که لفظ ( گان ) همان مخففا اصطلاح (گانا ) (ی ) آذری یا به معنی درست آن مادی بوده که بعد ها به زبان عبری رفته است.

اگر کلمه(گان یا گانا ) به معنی باغ انگور و پردیس بوده باشد، در این صورت لفظ (سوپیگان )هم می تواند این معنا را توجیه کند. چنانکه معلوم است این نام مرکب بوده و از او بخش کلی (سوپی یا صوفی + گان )تشکیل شده است که ظاهرا بخش نخست اشاره به نام رودخانه (صوفی ) دارد که در محل جاریست و بخش (گان )هم که پسوند بوده، بیانگر وجود باغات انگور و با به اصطلاح محلی گانا است که در آنجا به وفور پرورش داده می شود.

شهرت پل فردوس علی رغم دیگر پلها از معماری و زیبایی آن ناشی می شود، بلکه مدیون خطه زرخیز سوپیان بود که در محل دروازه آن قرار داشت. استعداد خاک، شرایط اقلیمی، آبهای جاری و انتشار پارک ها و پردیس های زیبا، همه عواملی بودند که در سایه آن چشم اندازی چون فردوس برین را عرضه می داشته است.

راهی که از لیلان به سوی سوپیگان پیش می رفت، در حوالی این پل از دو سو پالیزها و موستانها آنرا در میان داشت. ردیفهای منظم درختان بید و تبریزی که به موازات آن صف کشیده بود، قامت بلند و باریک آنها به نحو شایسته ای با قد و قواره دیوار پردیسهای اطراف هماهنگی داشت. انبوه شکوفه های سیب و هلو که با نسیم ملایم هوا از پشت حصارها سر می کشید، چشم کاروانیان را نوازش می کرد. جلوه های پیرامون دشت به حدی بود، در ذهن هر رهگذری که از آن می گذشت، باقی می ماند و به آسانی تیرگی نمی پذیرفت.

هنگامی که کاروان از پشت دماغه (قره قشون )راه موج آسای سوپیگان را در می نوردید، در انتهای افق هاله ای از پوشش سبز فام، مرزهای آنرا بشارت می داد. در کرانه شرقی،آنجا که صوفی خوان یغمایش را گسترده بود، قله الپنجه راه دشت را به سوی دره های زیبا مسدود کرده و حریم تازه ای را ترسیم می نمود. سوپیگان که به باغات پردیسش شهره یود، برگرد آنها حصار طولانی وجود داشت. که از آنجمله حفاظ جبهه شرقی بود که به طرف جنوب و ارتفاعات قره قشون در امتداد خط نامنظمی پیش می رفت. فضا های درون این حصا ها را تاکستانها و پالیزه های انبوه که در میان آنها جویهای منشعب از صوفی روان بوده، پر می کرد.

تراکم درختان که از هر سو بر اطراف خود سایه انداخته بود،از آنها منظری دلربایی را می آفرید که بیننده را مجذوب خود می نمود. در این چشم انداز شکوه معماری کوشکها، و طراحی جالب کبوتر خانه های درون باغات که از خلال شاخ و برگ درختان سیب و گیلاس سر می کشید همراه با پرواز گروهی کبوتران که از فراز برجها بلند شده و در حال گشت بودند، توجه رهگذران را به خود معطوف می داشت و گهگاهی گوشه هایی از این زیبائیها در میان گرد و غبار غلیظی که از کاروان بر می خواست، از نظر ها ناپدید می شد. ولی آن فروشکوهی که درکبریای سوپیگان متجلی بود، به زودی زیبایی خود را باز می یافت. چشمان خیل سورانی که انتظار پردیسهای افسانه ای را می کشید، با نمایان شدن گنگره حصارها که خوشه های طلایی انگور بر سینه شان ریخته بود، روشن می شد. چنین دور نمایی، از پایان دشت های خشک و پر گرد و خاکی که کاروان پیموده بود، خبر می داد. جلوه های طبیعت این پالیزها به قدری دل انگیز می نمود که گویی جزیره ای در دل دریای زمرد گون که رشته هایی از تپه سارها و دامنه های ارغوانی رنگ در میان گرفته اند،سر بر می کشد. چنین نزهت و سر سبزی هماهنگ و ترکیب موزون، جاذبه این پارکها را شکوهمندتر از طبیعت نشان می داد كه دلکندن از گذرش، آسان نمی نمود. این پل که روزگاری نام و نشان (فردوس ) را به خود داشت و راهیانش در گذر از آن رنج و ملال سفر را از یاد برده و با دمی آسودن برکنج جانپناهش، از شکوه چنین و شکن امواج صوفی اش کام می گرفت، امروز چشم بر آنست که آرام آرام عروس روز سر از بالین قله توربه برشید، و نخستین پرتو خویش را نثار محملی نماید که در سودای گذر از آن دل تیره شب را شکافته تا صبحگاهانت بر آستانش بوسه زند!

پیشگفتاری بر آثار تاریخی شهر بناب